Chwile spędzone z książką, to coś, co pozwala przenieść się w zupełnie inny świat i oderwać się od rzeczywistości. Z każdą kolejną przeczytaną kartką można podróżować w nieznane miejsca, przeżywać losy bohaterów, poznawać nowe rzeczy. Wśród nich są też takie, które „kradną” nas całkowicie. I właśnie o nich będzie ten wpis.
Mimo że lubię sięgać po nowe wydawnictwa, a na stoliku przy łóżku piętrzą się, spoglądające na mnie z wyrzutem, czytelnicze zaległości, to zdarza mi się również wracać do swoich ulubionych tytułów. Stały się nimi z przeróżnych powodów, ale na pewno łączy je jedno – to książki, które bez wahania zabrałabym na bezludną wyspę. Dlaczego? Bo nie nudziłabym się w ich towarzystwie ani przez chwilę.
Poniżej przedstawiam Wam tytuły, które w mojej domowej bibliotece (i sercu!) zajmują szczególne miejsce. Nie będzie przesadą, jeśli powiem, że to książki, które w jakimś stopniu zmieniły moje postrzeganie świata, otworzyły mi oczy na sprawy, nad którymi wcześniej się nie zastanawiałam albo zostawiły z dręczącymi, niekomfortowymi pytaniami – o naturę ludzką, o świat i mechanizmy nim rządzące, o relacje międzyludzkie, a wreszcie o siebie. Skłaniają do wyłuskiwania własnych interpretacji i odniesień do rzeczywistości, do refleksji, rozważań, analiz. Czasami bawią, niejednokrotnie zadziwiają, a nawet budzą lęk, ale nigdy nie pozostawiają mnie obojętnymi wobec swojego przekazu.
Oprócz krótkich opisów wyjaśniających swój wybór, wybrałam dla Was również kilka cytatów, które trafnie oddają charakter danego tytułu. Muszę się od razu przyznać, że o ile każdą książkę (własną, pożyczoną, starą, nową) traktuję z należytym szacunkiem, to otwierając którąś z moich „książek życia” napotkacie na podkreślenia i zakreślenia zdań, które w momencie czytania wydały mi się ważne i ponadczasowe. Lubię po czasie otwierać je na przypadkowej stronie i zatrzymać się przy wyróżnionych w ten sposób słowach.
Ciekawi mnie, które z tych pozycji przeczytaliście (może wszystkie?) i jakie wywarły na Was wrażenie. Zachęcam Was do podzielenia się swoją opinią, a tymczasem zapraszam do lektury. Kolejność prawie przypadkowa. Prawie, bo do pierwszego tytułu mam ogromny sentyment.
Paragraf 22 (Joseph Heller)
Przepełniona czarnym humorem antywojenna opowieść o wojnie i wojsku, a właściwie o ich absurdach. Książka z wielu względów bardzo specyficzna i na pewno nie każdemu przypadnie do gustu. Jest tu i satyra, i groteska, i gorycz, i śmiech, i łzy – ujęte w sposób tak niepowtarzalny, że trudno ją jednoznacznie zaklasyfikować. Czy spodoba się osobom zainteresowanym historią wojenną? Raczej nie. Za to zwolennicy absurdu mogą sięgnąć po nią bez zastanowienia. Wplecione między słowa odbicia w krzywym zwierciadle tego, jacy jesteśmy, czyni z niej w moim mniemaniu czyste arcydzieło. Oprócz tego, to kopalnia cytatów dla miłośników osobliwego humoru, a sam paradoks paragrafu 22 dla każdego może być czymś innym. Polecam z największą przyjemnością.
Możliwe, że ten wariat jest tutaj ostatnim normalnym człowiekiem.
Wiedział, że niczego nie można wiedzieć na pewno, nawet tego, że niczego nie można wiedzieć na pewno.
– Joseph Heller, Paragraf 22
Rok 1984 (George Orwell)
Futurystyczna, antyutopijna i przerażająca wizja świata, w którym zabroniono czuć i myśleć, a jednostka jest nikim i nie ma żadnych praw, poza tymi, które system uzna za słuszne. Świat, który staje się więzieniem pod czujnym okiem Wielkiego Brata, któremu nie umknie żaden twój ruch ani żadna myśl. Pozycja ciężka, nieprzyjemna, wywołująca uczucie dyskomfortu i niepokoju. Warto przeczytać, ku przestrodze.
Jeśli wolność w ogóle coś znaczy, oznacza prawo do mówienia ludziom tego, czego nie chcą słyszeć. W czasach powszechnego kłamstwa mówienie prawdy jest aktem rewolucyjnym.
Dopóki pragniesz być człowiekiem, nawet jeśli to nic nie daje, wygrywasz z nimi.
Należenie do mniejszości, nawet jednoosobowej, nie czyni nikogo szaleńcem. Istnieje prawda i istnieje fałsz, lecz dopóki ktoś upiera się przy prawdzie, nawet wbrew całemu światu, pozostaje normalny. Normalność nie jest kwestią statystyki.
Mogą cię zmusić, żebyś mówił, co chcą, absolutnie wszystko, ale nie uda im się sprawić, abyś uwierzył we własne kłamstwa.
– George Orwell, Rok 1984
Ptasiek (William Wharton)
Powieść, którą po raz pierwszy przeczytałam będąc w liceum i odnalazłam w niej wówczas cząstkę samej siebie. Do dzisiaj mam do niej duży sentyment. To wielowymiarowa, momentami filozoficzna, historia o wrażliwości, marzeniach, przyjaźni, wolności, odmienności, indywidualizmie oraz próbie odnalezienia się w otaczającej rzeczywistości i zaznaczenia w niej swojej obecności. To również opowieść o cenie, jaką trzeba zapłacić za własną definicję wolności i bycie sobą nawet wtedy, gdy wszyscy dookoła uznają cię za „innego”. I o tym, czy warto ponosić takie koszty. Jeśli zetknęliście się z tą książką w czasach szkolnych, to zdecydowanie polecam Wam powrót do lektury, ponieważ jej odbiór po latach, gdy świat nie jawi się nam tylko w bieli i czerni, jest jeszcze inny niż wcześniej.
Nie ma takiej absurdalnej rzeczy, której by człowiek nie zrobił, próbując nadać życiu sens.
Ptaki tak samo jak ludzie, od tak dawna żyją w klatkach, że pozapominały masę rzeczy, które powinny im przychodzić naturalnie.
Niewielu jest ludzi, którzy się interesują tym, co kto inny myśli albo co ma do powiedzenia. W najlepszym razie słuchają cię, żebyś ty potem musiał ich wysłuchać. I wszyscy nawzajem wciskają sobie tony kitu. Czasami trafi się ktoś, kto wygląda, jakby słuchał, ale w końcu się wydaje, że tylko czai się na jedno twoje słowo, takie, od którego będzie mógł się odbić z własną opowieścią.
Ludzie są przeważnie nieszczęśliwi, bo żyją nie po swojemu.
Muszę zebrać wszystko to, co o sobie wiem, i wokół tej wiedzy jakoś zaplanować sobie życie.
– William Wharton, Ptasiek
Proces (Franz Kafka)
O dławiącej niesprawiedliwości, samotności wśród tłumu, niepewności jutra, bezsilności i niemocy wobec bezdusznej machiny, jaką jest bezwzględna, wynaturzona władza i wymiar sprawiedliwości. Również o tym, że gdzieś, kiedyś, każdy z nas może stać się (nie)winnym Józefem K., a przedstawiona historia nie musi być jedynie ponurą wizją jej autora. To powieść, której czytaniu towarzyszą skrajne emocje – od niedowierzania, przez rozgoryczenie i wściekłość, na bezradności kończąc. Nie czyta się jej łatwo, czasami wywołuje taką frustrację, że ma się ochotę rzucić ją w kąt. Ale warto ją podnieść i wrócić do lektury.
Nie trzeba wszystkiego uważać za prawdę, trzeba to tylko uznać za konieczne.
Z kłamstwa robi się istotę porządku świata.
– Franz Kafka, Proces
Grona gniewu (John Steinbeck)
Zatrważająco realistyczna historia o dążeniu do spełnienia „amerykańskiego snu” i pogoni za szczęściem. Wiele osób twierdzi, że to książka traktująca o kapitalizmie i wyzysku pracownika (by nie rzec: niewolnika). Nie zgodzę się jednak z tym twierdzeniem, a na pewno nie w całości. Jeśli nie traktuje się jej 1:1, można odnaleźć w niej wiele analogii do praw rządzących światem i wiele prawd rządzących ludźmi. Powieść, mimo że momentami przygnębiająca, to jednak z niemałą dawką nadziei i pogody ducha, które – na przekór przeciwnościom losu – można dostrzec w bohaterach. Dla mnie jest to jednak przede wszystkim opowieść o człowieczeństwie.
Ku czemu idziemy? A mnie się zdaje, że do niczego nie idziemy. Zawsze tylko jesteśmy w drodze.
Wiem tylko jedno: człowiek powinien robić, co uważa za swój obowiązek. (…) Jednej tylko rzeczy jestem pewien: żaden człowiek nie ma prawa wtrącać się do cudzego życia. Każdy musi układać je sobie sam. Pomagać komuś, owszem, ale nie mówić mu, jak powinien postępować.
Lękajcie się czasów, gdy człowiek nie zechce cierpieć i umierać dla idei, bo ta właściwość jest podstawą człowieczeństwa i tylko ona tworzy człowieka, wyróżniając go pośród innych stworzeń na ziemi.
Człowiek przyzwyczaja się do miejsca i trudno mu je opuścić. (…) Przyzwyczaja się też do jakiegoś sposobu myślenia i nie łatwo mu go zmienić.
– John Steinbeck, Grona gniewu
Władca much (William Golding)
Mroczna podróż w głąb ludzkiej natury. Podróż, która nie pozostawia złudzeń: tam, gdzie na początku wszyscy są równi, z czasem zawsze znajdzie się ktoś, kto będzie chciał stać się ich niepodzielnym władcą. Za wszelką cenę. To książka, po lekturze której stawiamy odwiecznie zadawane pytania: czy rzeczywiście rodzimy się jako „czysta karta” i jesteśmy z natury dobrzy? A może przychodzimy na świat źli i tylko okoliczności, w których się znajdujemy, zadecydują o tym, czy ciemna strona naszej osobowości ujawni się bądź nadal pozostanie nieodkryta? W jakich okolicznościach zapominamy o swoim człowieczeństwie i zaczynamy zachowywać się nieludzko? Te pytania towarzyszą mi za każdym razem, gdy sięgnę po tę powieść. Nie jest przyjemna w lekturze, ale działa na mnie jak kubeł zimnej wody. Czasami takie otrzeźwienie jest bardzo potrzebne.
Leżąc po ciemku w gęstwinie wiedział, że jest wygnańcem.
– Bo nie zatraciłem rozsądku.
Jak to jest, że ludzie nigdy się nie okazują tacy, za jakich się ich brało.
Jak człowiek się kogoś boi, to go nienawidzi, ale nie może przestać o nim myśleć.
– William Golding, Władca much
Mag (John Fowles)
Intrygująca i czarująca gra, którą autor prowadzi z czytelnikiem, niejednokrotnie (i z ogromną lubością) wodząc go przy tym za nos. Nie brakuje tu zaskakujących zwrotów akcji, tajemnicy i magii, zamkniętej w świetnie skonstruowanej, wielowątkowej opowieści. Co jest prawdą, a co iluzją? Jesteśmy reżyserami swojego życia czy tylko aktorami? Powieść, w której można się całkowicie zatopić i zatracić. O marzeniach? Na pewno. O dorosłości? Również. O meandrach i pułapkach ludzkiej psychiki? Jak najbardziej. Pełna metafor, interpretacyjnych warstw i znaków zapytania. Nieoczywista i specyficzna. Jedna z tych książek, których nie sposób opisać kilkoma słowami i trudno wytłumaczyć jej wyjątkowość. Trudno również o niej zapomnieć. Polecam, bardzo!
Na tym polega tragedia. Nie na tym, że jeden człowiek miał odwagę wybrać zło. Ale że miliony nie odważyły się wybrać dobra.
W życiu każdego człowieka istnieje punkt zwrotny. Jest to chwila, kiedy człowiek musi sam siebie zaakceptować. Już nie chodzi o to, jakim się ma stać. Chodzi o to, jaki jest i jakim pozostanie. Jest pan zbyt młody, by znać to z własnego doświadczenia. Pan znajduje się jeszcze w stadium stawania się, nie bycia.
Wiem, jak to jest, kiedy ktoś odjeżdża. Tydzień piekła, potem przez tydzień przykro, potem zaczyna się zapominać, potem wydaje się, że to się nigdy nie zdarzyło, że zdarzyło się komuś innemu i człowiek wzrusza ramionami. I mówi sobie, takie jest życie, tak już musi być. Mówi same głupie rzeczy. Jakby czegoś na zawsze nie utracił.
Tak zwani ludzie inteligentni dzielą się na trzy kategorie. Do pierwszej należą osobnicy naprawdę wybitni, zatem kiedy się ich nazywa inteligentnymi, nie jest to niczym więcej niż stwierdzeniem faktu; do drugiej – ludzie wystarczająco inteligentni, żeby wiedzieć, iż się im schlebia; do trzeciej ci, co są na tyle niemądrzy, że dają się nabrać na każdy komplement.
– John Fowles, Mag
Folwark zwierzęcy (George Orwell)
Jedna z bardziej uniwersalnych, a przez to również niepokojących, opowieści o tym, co jednostka może zrobić z grupą – i na odwrót. Historia, która w alegoryczny, ale jednak dosadny i mocny sposób, pokazuje, jak niebezpiecznie łatwo jest zwieść i omamić tłum, by osiągnąć swój cel. Choć czyta się ją lekko i szybko, nie pozwala o sobie zapomnieć i pozostawia trwały ślad, siejąc ziarno niepokoju. Jest ostrzeżeniem. Jest ponadczasowa. Jest genialna.
Wszystkie zwierzęta są sobie równe, ale niektóre są równiejsze od innych.
Nigdy nie dawajcie wiary, gdy będą was przekonywać, że ludzie i zwierzęta mają wspólne interesy, że dobrobyt jednej strony oznacza dobrobyt drugiej. To wszystko łgarstwa. Człowiek nie dba o interesy żadnego stworzenia – wyłącznie o własne.
Zwierzęta w ogrodzie patrzyły to na świnię, to na człowieka, potem znów na świnię i na człowieka, ale nikt już nie mógł się połapać, kto jest kim.
– George Orwell, Folwark zwierzęcy